👉 Aile üyelerinin yetkinliklerine göre doğru konumlandırılması, objektif bir yönetim şeması oluşturma yolları.
Aile şirketlerinde kurumsallaşma sürecinde karşılaşılan en hassas ve karmaşık sorulardan biri de şudur: Yönetimde kime hangi rol verilmeli? Özellikle kardeşler, kuzenler ve farklı kuşaklardan aile bireyleri söz konusu olduğunda, bu karar hem duygusal hem de stratejik bir boyut taşır.
Eğer siz de bir aile şirketi yöneticisiyseniz ya da aile bireylerinin şirket içerisindeki rollerini daha net tanımlamak istiyorsanız, bu yazı size ışık tutacak. Yönetim yapısını sağlıklı bir şekilde oluşturmak, hem şirketin sürdürülebilir büyümesini sağlar hem de aile içi çatışmaların önüne geçer.
Aile Şirketlerinde Yönetim: Sorunlar Nerede Başlıyor?
Aile şirketlerinin gücü, dayanışma, güven ve ortak geçmişten gelir. Ancak bu güçlü yönler, belirli bir sistem kurulmadığında zayıflığa dönüşebilir. İşte en sık karşılaşılan problemler:
- Yetki karmaşası: Kim, neye karar verecek? Kim, kime rapor verecek?
- Liyakate dayanmayan görev dağılımı: Sırf aileden olduğu için önemli görevlere getirilen kişiler.
- Kuzenler ve kardeşler arasında rekabet: Genellikle açık tanımlanmamış roller, gizli çekişmeleri doğurur.
- Gelecek neslin hazırlıksızlığı: Yeni kuşakların yönetime girişi çoğu zaman plansız ve ani olur.
Bu sorunlar zamanla büyür ve şirketin geleceğini tehdit eder. Oysa doğru rol dağılımı ile bu risklerin büyük bir kısmı bertaraf edilebilir.
Kime Ne Rol Verilmeli? 5 Temel İlke
Aile bireylerine roller verilmeden önce dikkate alınması gereken beş temel ilke vardır:
1. Liyakat Esas Alınmalı
Her şeyin temelinde şu soruya verilecek dürüst bir cevap vardır: “Bu kişi, bu rolü gerçekten yapabilir mi?”
Yönetim kurulu, genel müdürlük, finansal denetim, üretim veya pazarlama… Her bir pozisyon, belirli bir yetkinlik ister. Aile bireylerinin bu yetkinliklere sahip olup olmadığı objektif kriterlerle değerlendirilmelidir.
2. Rol ve Sorumluluklar Yazılı Hale Getirilmeli
Yönetimde kimin ne yaptığını “herkes bilir” gibi düşünülen aile şirketlerinde asıl sorun, yazılı kuralların olmamasıdır. Görev tanımları netleşmediği sürece, yetki alanları iç içe geçer ve çatışmalar kaçınılmaz hale gelir.
✍️ Her aile bireyi için görev tanımı belgesi hazırlanmalıdır.
3. Aile Meclisi ve Profesyonel Yönetim Ayrıştırılmalı
Aile bireylerinin yönetimde olması doğaldır, ancak her aile üyesi yönetici olmak zorunda değildir.
Bazı bireyler, aile meclisinde yer alabilirken; bazıları yalnızca ortak olabilir. Yönetim rollerinde ise profesyonel yöneticilerle birlikte çalışmak, kurumsallaşmanın vazgeçilmez bir parçasıdır.
4. Kariyer Planlaması Yapılmalı
Aile bireylerinin şirkette yer alabilmesi için bir “kariyer planı” oluşturulmalıdır. Hangi pozisyondan başlayacağı, hangi eğitimleri alacağı, hangi başarı kriterlerini sağlayacağı net bir şekilde belirlenmelidir. Bu sayede hem içerideki adalet duygusu korunur hem de dışarıdan gelen profesyonellerle eşitlik sağlanır.
5. Şirket Anayasası Hazırlanmalı
Aile bireylerinin şirketteki rollerini, sorumluluklarını, ortaklık yapılarını ve ayrılma-usullerini belirleyen bir aile şirketi anayasası hazırlanmalıdır. Ancak bu anayasanın gerçek bir yol haritası olabilmesi için, öncelikle temel meseleler çözüme kavuşturulmalı; aksi takdirde hazırlanan metin, sadece tozlu raflarda unutulan bir belgeye dönüşebilir.
Kardeşler, Kuzenler ve Yeni Kuşak: Pratik Bir Rol Dağılımı Önerisi
Her şirketin yapısı farklıdır; ama aşağıdaki örnek rol dağılımı, birçok aile şirketi için uygulanabilir bir modeldir:
| Aile Bireyi | Rol Önerisi | Gerekli Yetkinlik |
| Birinci Kuşak Baba/Amca | Onursal Başkan / Yönetim Kurulu Başkanı | Vizyon, deneyim |
| İkinci Kuşak Kardeşler | Genel Müdürlük, Mali İşler, Satış Direktörlüğü | Uzmanlık + Eğitim |
| Kuzenler | Operasyonel roller + Gelişim planı | Eğitim, tecrübe |
| Yeni Kuşak (Z Kuşağı) | Stajyerlik, Proje Bazlı Katılım | Gözlem + Eğitim |
Bu tabloyu kurum kültürüne göre esnetmek mümkündür. Ancak esas olan, her bireyin katkı sunabileceği bir alan oluşturmak ve kimsenin “hak etmeden” bir pozisyona getirilmemesidir.
Rol Dağılımı Yaparken Dikkat Edilmesi Gereken 4 Kritik Nokta
- Aile içi ilişkiler ile iş ilişkileri ayrılmalı. Kardeş olabiliriz ama şirket içinde ast-üst ilişkisi vardır.
- Rol değişimleri mutlaka yazılı kararlarla yapılmalı. Sözlü anlaşmalar, ileride sorunlara neden olur.
- Dışarıdan danışman desteği alınmalı. Tarafsız bir göz, objektif değerlendirme için çok kıymetlidir.
- Performans değerlendirme sistemi kurulmalı. Aile bireyleri dahil herkesin performansı ölçülmelidir.
Sonuç: Doğru Roller, Güçlü Aile, Sağlam Şirket
Aile şirketlerinde kurumsallaşmanın en önemli adımlarından biri, aile bireylerine doğru rol dağılımı yapmaktır. Bu hem şirketin sürdürülebilir büyümesini sağlar hem de aile bireyleri arasındaki ilişkileri güçlendirir. Liyakat esaslı, planlı ve yazılı kurallara dayalı bir yönetim anlayışı, sadece bugünü değil, geleceği de güvence altına alır.
Unutmayın, şirketin başarısı kadar ailenin birlik ve huzuru da korunmalıdır. Sağlıklı bir iş bölümü, hem kazancı hem gönül bağını artırır.
