İş dünyası, yapay zekâ (YZ) sayesinde baş döndürücü bir değişim yaşıyor. Pekin’in hareketli teknoloji merkezlerinden Silikon Vadisi’ndeki girişimlere ve Avrupa’daki politika koridorlarına kadar her yerde YZ, sosyal medya etkileşiminden perakende inovasyonuna ve küçük-orta boyutlu işletmelerin (KOBİ) büyümesine kadar her şeyi dönüştürüyor. Bu yazıda, özellikle Çin’in bakış açısından başlayarak, yapay zekânın bu alanları nasıl şekillendirdiğine ve Çin, ABD ve Avrupa arasındaki yeni vergi krizleri ışığında ne anlama geldiğine bakacağız. Sonunda ise Türk girişimciler için açılan fırsatlara değineceğiz.
Sosyal Medyada Yapay Zekâ Devrimi
YZ, bugün sosyal medyayı ayakta tutan gizli motor haline geldi. TikTok’ta (Çin’de Douyin) karşınıza çıkan kusursuz video önerileri veya Facebook’ta gördüğünüz hedefli reklamlar — işte tüm bunların arkasında YZ çalışıyor. Çin’de sosyal medya platformları, sadece kişiselleştirme değil, içerik üretimi ve denetimi için de YZ’yi agresif bir şekilde kullanıyor.
Geçtiğimiz günlerde, Çin devlet medyası YZ tarafından üretilmiş mizahi videolar yayınladı. Bu videolarda dans eden robotlar ve boş fabrikalarda gezen tüketiciler gösterilerek, ABD’nin yeni tarifeleri alaya alındı . Bir videoda otomatik bir ses şöyle diyor: “Kurtuluş Günü’nde bize yıldızları vaat ettin, ama tarifeler ucuz Çin arabalarını öldürdü.” Videonun altında ise bir uyarı var: “Şarkı YZ tarafından üretildi. Borç krizi mi? %100 insan üretimi.”
Bu esprili yaklaşım, ciddi bir gerçeğe işaret ediyor: YZ, sosyal medya stratejilerinin merkezinde. Çin’deki TikTok/Douyin algoritmaları kullanıcı davranışlarını ışık hızında öğreniyor. ABD’de ise Meta (Facebook ve Instagram’ın sahibi), YZ’ye milyarlarca dolar yatırım yaparak reklamcılık ve içerik üretimini otomatikleştiriyor . Meta’nın Reklamdan Sorumlu Başkan Yardımcısı John Hegeman’ın dediği gibi: “Reklamverenlere yaratıcı işlerde daha fazla verim sağlamaya çalışıyoruz.”
Avrupa ise daha temkinli bir yaklaşımla ilerliyor. Avrupa Birliği (AB), YZ’nin içerik moderasyonu ve sahte haberlerle mücadelede kullanımına odaklanıyor. AB’nin yeni çıkacak YZ Yasası, yapay zeka tarafından üretilmiş içeriklerin etiketlenmesini zorunlu kılacak . AB’li bir yetkili geçenlerde şöyle dedi: “Amacımız inovasyonu desteklemek ama dizginsiz bir şekilde değil.”
Perakendeyi Yeniden Şekillendiren Yapay Zekâ
Günümüzde ister bir mağazaya girin ister bir alışveriş uygulaması açın, perakendenin nasıl değiştiğini hemen fark ediyorsunuz. Çin, bu alanda da öncülüğü kimseye bırakmıyor. Alibaba ve JD.com gibi devler, YZ destekli lojistikten kasiyersiz mağazalara kadar pek çok yenilik getirdi.
Geçtiğimiz ay Alibaba, Alibaba.com platformundaki tüm satıcıların yıl sonuna kadar YZ araçları kullanmasını hedeflediğini duyurdu . Şu anda platformdaki 200.000’den fazla satıcının yarısından fazlası her hafta YZ kullanıyor. Alibaba.com Başkanı Zhang Kuo şöyle dedi: “Yıl sonuna kadar %100 YZ kullanım oranına ulaşacağımıza inanıyorum.”
Çin’in perakende sahnesi adeta geleceğin vitrini gibi: Akıllı moda asistanları, yüz tanıma ile ödeme sistemleri ve canlı yayın satışları yaygın. Batı da bu trendi takip ediyor. Amazon, yapay zekâyı hem ürün önerileri hem de robotlu depo yönetimi için kullanıyor. Walmart gibi devler raf takibi ve stok optimizasyonu için robotlardan destek alıyor. Shopify gibi platformlar ise küçük işletmelere yapay zekâ destekli ürün açıklamaları yazma ve talep tahmini yapma hizmetleri sunuyor.
Avrupa, bu alanda da dikkatli ilerliyor. Lüks markalar kişiselleştirme için YZ kullanıyor; örneğin sanal deneme kabinleri geliştirdiler . Ancak AB’nin tüketici koruma yasaları nedeniyle şeffaflık şart: AI tarafından önerilen ürünlerin açıkça belirtilmesi gerekiyor.
KOBİ’ler İçin Büyük Fırsat: YZ Eşitleyici Güç
Belki de en umut verici gelişme, YZ’nin küçük işletmeler için getirdiği fırsatlar. Daha önce yalnızca büyük şirketlerin erişebildiği ileri teknoloji, bugün KOBİ’lerin de hizmetinde.
Çin hükümeti, KOBİ’lerin teknolojiyle büyümesini resmî politika haline getirdi. Mart ayındaki “İki Toplantı”da, Başbakan Li Qiang, “özgün ve yenilikçi ürünler üreten uzmanlaşmış KOBİ’leri destekleme” sözü verdi . Bu işletmelere “küçük devler” deniyor ve özellikle YZ, robotik ve ileri malzeme alanlarında büyümeleri teşvik ediliyor .
Sahada, Çinli girişimler açık kaynak YZ modellerine büyük ilgi gösteriyor. Alibaba, Tencent ve Baidu gibi devler, yeni açık kaynaklı YZ modelleri yayınladı . Meta’nın Baş YZ Bilimcisi Yann LeCun bile “Açık kaynaklı modeller, özel modelleri geçiyor.” diyerek bu gelişmeyi övdü . Bu eğilim, dünya çapında KOBİ’ler için devrim niteliğinde: Bugün bir Türk girişimci, Çin’den indirilebilen bir YZ modelini kolayca özelleştirip işine entegre edebilir.
ABD’de ise YZ hizmet sağlayıcıları üzerinden KOBİ’lere büyük destek var. ChatGPT ile içerik üretmek, Midjourney ile görseller tasarlamak veya müşteri analizleri yapmak gibi kullanım alanları hızla yayılıyor . Avrupa’da ise hükümet destekli dijital dönüşüm programları sayesinde, en küçük işletmeler bile YZ’den yararlanabiliyor.
Özet Tablosu: Çin, ABD ve Avrupa’da Yapay Zekâ Trendleri
| Sektör | Çin | ABD | Avrupa |
| Sosyal Medya | Douyin’da algoritmalar, sanal influencer’lar | Meta’nın üretken YZ reklam araçları | İçerik denetimi ve şeffaflık zorunlulukları |
| Perakende | Akıllı lojistik, sosyal ticaret | Amazon ve Walmart’ta otomasyon ve kişiselleştirme | Lüks markalarda sanal deneme kabinleri |
| KOBİ’ler | Küçük devler, açık kaynaklı YZ modelleri | SaaS tabanlı YZ araçları kullanımı | AB destekli YZ kuluçka merkezleri |
Vergi ve Ticaret Savaşları: Yapay Zekâ Stratejileri Nasıl Etkileniyor?
Yapay zekâdaki bu hızlı ilerleme, jeopolitik gerilimlerin gölgesinde ilerliyor. Nisan ayında, Çin ve ABD arasında yeni gümrük tarifeleri ilan edildi . Çin’in YZ destekli hiciv videoları aslında bu ekonomik savaşa verilen dijital yanıtlardan biriydi.
ABD’nin Çin’e yönelik ileri yarı iletken ihracat kısıtlamaları, Çinli firmaları yaratıcı çözümler bulmaya itti. Huawei’nin geliştirdiği yerli çiplerle YZ model eğitimi yapılması gibi adımlar bu zorunluluktan doğdu .
Avrupa ise Çin teknolojisine karşı temkinli, ama işbirliğine de açık. AB’nin yeni YZ Kıta Eylem Planı, 100.000+ çiplik dev “YZ fabrikaları” kurmayı ve açık inovasyonu teşvik etmeyi hedefliyor . Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen geçenlerde “YZ’de işbirliğine dayalı açık inovasyona 200 milyar € mobilize edeceğiz” dedi .
Türk Girişimciler İçin Fırsatlar
Bütün bu gelişmeler Türk girişimciler için büyük fırsatlar yaratıyor. İşte birkaç öneri:
- Açık Kaynaklı YZ Kullanımı: Çinli girişimler tarafından sunulan açık kaynaklı YZ modelleri, Türk KOBİ’lerin uygun maliyetli çözümler geliştirmesine olanak tanıyor.
- Global Platformlara Katılım: Alibaba.com gibi platformlarda yer alarak, yapay zekâ destekli pazarlama ve satış araçlarından faydalanabilir, küresel müşteri ağına ulaşabilirsiniz.
- Ticaret Politikalarına Duyarlılık: ABD-Çin gerilimleri nedeniyle tedarik zincirlerinde oluşacak boşlukları Türk ürünleri ve hizmetleriyle doldurabilirsiniz.
- YZ ile Uyumlu İş Modelleri: Avrupa’nın ve Çin’in yeni yapay zekâ düzenlemelerine uygun iş modelleri geliştirerek, uzun vadede avantaj sağlayabilirsiniz.
- Bölgesel Uzmanlıkla YZ Projeleri: Tarım, tekstil veya turizm gibi güçlü olduğumuz sektörlerde YZ tabanlı çözümler geliştirerek, Çin ve Avrupa pazarlarına açılabilirsiniz.
Bugün, yapay zekâ sayesinde İstanbul’daki küçük bir işletme bile, Pekin’deki veya New York’taki devlerle aynı teknolojik araçlara erişebiliyor. Meraklı ve esnek olanlar için fırsatlar sınırsız.
Sonuç: Yapay zekâ, sosyal medya, perakende ve KOBİ’lerin oyun kurallarını baştan yazıyor. Çin’in enerjik ilerleyişi, ABD’nin girişimciliği ve Avrupa’nın düzenleyici yaklaşımı, Türk girişimciler için küresel pazarda yepyeni kapılar açıyor. Şimdi bu trendleri yakalama ve Doğu ile Batı arasında bir köprü kurma zamanı!
Dr. Berat Çelik
