Şirketinizin Kalbine Sızan Sessiz Tehdit
Bir şirketin kasasından çalınan para kadar tehlikeli olan bir şey varsa, o da güvenin aşındırılmasıdır. Hele ki bu güveni sarsan kişi, yıllardır aynı sofraya oturduğunuz biri olursa… Suiistimal, sadece finansal bir kayıp değildir; aynı zamanda ilişkilerin, aidiyetin ve inancın da zedelenmesidir. Özellikle aile şirketlerinde, bu tür vakaların yarattığı duygusal hasar, maddi zararın çok ötesine geçer.
Peki, şirketinizi fark etmeden içten içe kemiren bu tehdit tam olarak nedir?
Hangi şekillerde karşımıza çıkar ve nasıl anlaşılır?
Bu yazıda, suiistimalin türlerini, en sık karşılaşılan örnekleri ve bu konuda farkındalığı artırmak için uygulanabilecek stratejileri derinlemesine ele alacağız.
Suiistimalin Temel Türleri
1. Varlıkların Kötüye Kullanımı
Bu, en yaygın suiistimal türüdür. Genellikle doğrudan maddi zarar verir. Örnekleri arasında:
- Kasadan para almak
- Faturasız satış yapmak ve tahsilatı cebe atmak
- Şirket envanterini kişisel amaçla kullanmak
- Müşteri ödemesini şirket hesabı yerine şahsi IBAN’a yönlendirmek
Bu tür vakalar, özellikle tek kişinin kontrolünde olan küçük birimlerde daha sık görülür.
“Kasiyerimizi annem gibi severdim. Meğer her gün 50 lira kenara ayırmış… 8 yılda bir daire parası yapmış.”
Bu cümle, bir danışanımın gözyaşlarıyla kurduğu gerçek bir cümledir. Ne yazık ki çok tanıdık.
2. Yolsuzluk
Yolsuzluk, bir çalışanın görevini yaparken, kişisel çıkar için üçüncü taraflarla iş birliği yapmasıdır. Bu tür suiistimaller çoğunlukla dışarıdan anlaşılmaz. Yolsuzluk örnekleri:
- Satın alım kararlarında komisyon alma
- Akraba veya tanıdık firmalara iş paslamak
- Şirket kaynaklarını kendi yan işinde kullanmak
- Gereksiz alım-satım işlemleriyle çıkar sağlamak
3. Finansal Raporlama Hileleri (Financial Statement Fraud)
Bu daha çok üst düzey yöneticiler tarafından yapılır. Genellikle şirketin daha kârlı ya da daha sağlıklı görünmesi amacıyla gerçekleştirilir. Amaçlar farklı olabilir:
- Vergiden kaçınmak
- Kredi almak
- Hissedarlara iyi görünmek
- Satış ya da birleşme öncesi değer artırmak
Yöntemler:
- Gelirlerin şişirilmesi
- Giderlerin gizlenmesi
- Sahte fatura düzenleme
- Stok veya varlıkların fazla gösterilmesi
Bu tür suistimaller, şirketin uzun vadeli itibarına ve yasal güvenliğine ciddi zarar verir.
En Sık Karşılaşılan Suiistimal Örnekleri
1. “Bizim Çocuk” Vakası
Aileden biri ya da çok yakın bir çalışan, kontrolsüz şekilde yetkilendirilmiş ve yıllarca sorgulanmamıştır. Bir gün fark edilir ki:
“Maaş bordrolarına hayali personel eklemiş.”
“Müşteri çeklerini almış ama şirkete hiç işlememiş.”
“Şirketin kredi kartıyla özel harcamalar yapmış.”
En zor olanı da bu kişinin yakını olmasıdır. Patronun ablasının oğlu, dayısının kızı, eski komşusu… Gönül ile iş karışınca, suiistimalin faturası ağırlaşır.
2. Güvenilen Müdür
Uzun yıllardır şirkette olan, sistemleri bilen, anahtarları tutan müdür… Her şey yolundayken, bir gün şirketin borç batağına girdiği fark edilir. Neden?
- Stoklar şişirilmiş
- Çekler geri dönmüş
- Şirketin kârı sahte raporlarla yüksek gösterilmiş
Bunun sonucunda ya vergi cezaları çıkar ya da finans kuruluşlarından alınan krediler sorun olur.
3. İsimsiz İhbarla Ortaya Çıkan Gerçekler
Bir gün patrona bir zarf gelir. İçinde:
- Sahte fatura örnekleri
- WhatsApp yazışmaları
- Fotoğraflar
Bu tip durumlar, şirketin içindeki huzuru tamamen altüst eder. Ekipler arasında güvensizlik doğar. Sadakat duygusu zedelenir.
Suiistimali Önlemenin 4 Temel Yolu
1. İç Denetim Mekanizması Kurun
Her işlem bir kişi tarafından yapılmamalıdır. Özellikle ödeme, faturalama ve stok yönetimi alanlarında çift onay sistemi uygulanmalıdır.
2. Dış Denetim Desteği Alın
Yıllık veya dönemsel bağımsız denetim, şirketin iç göremediği detayları açığa çıkarır. Bu sayede hatalar su yüzüne çıkarılmadan düzeltilir.
3. Gizli Gözlem ve Denetim Kayıtları
Bazen personelin haberi olmadan yapılacak iç denetim ya da izleme, suistimal eğilimlerini erkenden fark etmenizi sağlar.
4. Kurumsal Kültürü Güçlendirin
Sadakat, aidiyet ve etik değerler güçlü olan kurumlarda suiistimal oranı düşer. Eğitimler, iç iletişim, performans değerlendirme sistemleri bu bağlamda etkili araçlardır.
Sonuç: “Bizden Olmak” Ayrıcalık Değil, Sorumluluktur
Aile şirketlerinde en tehlikeli cümle şudur:
“O bize yanlış yapmaz.”
Oysa ki herkesin yanlış yapabileceği unutulmamalıdır. Çünkü güvenin olduğu yerde kontrol eksikse, suiistimal kaçınılmaz olabilir. Bu durum, hem şirketi hem de ilişkileri zehirler.
Unutmayın:
Güven körleştirir, kontrol korur.
