Özbekistan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı, Yolsuzlukla Mücadele Ulusal Konseyi toplantısına katıldı. Toplantıda, yolsuzluktan arınmış bir ortam yaratma konusunda yapılan çalışmalar analiz edildi ve daha ileri hedefler belirlendi.
Devlet Başkanı konuşmasında, reform sürecinde yolsuzluğun ciddi bir sorun olduğunu söyledi.
Bu bağlamda geçtiğimiz yıllarda yasalar kabul edildi ve bu kötü alışkanlıkla mücadele için yeni bir sistem oluşturuldu. Parlamento odalarında sorumlu komiteler oluşturuldu, Ulusal Konsey ve Yolsuzlukla Mücadele Ajansı kuruldu.
Kamuoyunun yolsuzluk sorununu açıkça gündeme getirebileceği ve tartışabileceği koşulların oluşmasına özel önem verilmektedir. Medyanın bu alandaki rolü ve etkisi artmaktadır.
Öncelikle yolsuzluğun nedenleriyle mücadele için önlemler alınıyor. Örneğin, hokimlerin kararlarıyla arazi tahsisinin terk edilmesi ve açık artırma sistemine geçilmesi, tahsis sürecini daha açık hale getirdi. “Şaffof Kuriliş” programının getirilmesinden bu yana bu alanda olumlu değişiklikler de oldu.
Kamu alımları yasasının kabulü, seçim ve ihale sisteminin dijitalleştirilmesi ve sağlıklı rekabetin sağlanmasıyla geçen yıl bütçe kaynaklarından 14 trilyon som (Özbekistan para birimi) tasarruf sağlandı.
Günümüzde tüm bankalar, 5 dakikada, insan müdahalesi olmadan, çevrimiçi olarak 100 milyon souma kadar hanehalkı kredisi sağlıyor. Sonuç olarak, bu tür başvuruları işleyen binlerce bankacı artık doğrudan mahallelerde çalışıyor, projeler ve kredi programları sunuyor ve böylece müşteri tabanının büyümesine katkıda bulunuyor.
Okul öncesi ve okul eğitim sisteminde 10’dan fazla hizmet türü tamamen elektronik ortama aktarılarak başvuru sayısı 2,5 kat azaltıldı.
Yükseköğretim sistemi de dijitalleştirildi: Sınavlara girme ve sonuçlarına göre üniversiteleri seçme sistemi getirildi, 35 tür belgenin otomatik alınmasıyla talep sayısı 2,2 kat azaldı.
Trafik müfettişlerince vücut kamerası kullanılması, plakaların açık artırmayla satılması ve kâğıt tutanakların ortadan kaldırılmasıyla yolsuzluk unsurları önemli ölçüde azaldı.
Nüfusa ve girişimcilere yönelik hizmetler, “devlet halka hizmet eder” ilkesi temelinde örgütlenmiştir: 120 tür belge, 160’tan fazla lisans ve izin sağlama zorunluluğu kaldırılmıştır. Bu, pazarda yaklaşık 200 bin yeni girişimcinin ortaya çıkmasına ve yabancı katılımlı işletmelerin sayısının neredeyse 5 katına çıkarak 23 bine ulaşmasına yol açmıştır.
Elektronik kamu hizmetlerinin sayısı 15 kat artarak 721’e ulaşırken, kullanıcı sayısı da 11 milyonu aştı.
En önemlisi, bu önlemler nüfusun, girişimcilerin, yabancı ortakların, uluslararası örgütlerin ve yatırımcıların devam eden reformlara olan inancını güçlendirdi. Son yedi yılda 120 milyar dolardan fazla yatırım çekildi ve ülkenin ekonomisi iki katına çıkarak geçen yıl 115 milyar dolara ulaştı.
Yolsuzlukla mücadelenin devam eden bir süreç olduğunu vurgulayan Cumhurbaşkanı, bu alanda güncel sorunları ve gelecekteki görevleri sıraladı.
Kolluk kuvvetlerinin esas olarak yolsuzluk eylemlerini tespit edip cezalandırmaya odaklandığı, yolsuzluğu ortadan kaldırmaya yönelik önleyici tedbirlerin ihmal edildiği kaydedildi.
Bu bağlamda, Yolsuzlukla Mücadele Ajansı’nın çalışma metodolojisinin değiştirilmesine karar verildi. Bir deney olarak, beş ajanstaki – Sağlık, İnşaat, Su Kaynakları Bakanlıkları, Anonim Şirketler “Uzbekneftegaz” ve “Uzsuvtaminot” – uyumluluk kontrolü Ajansa devredilecek.
Ayrıca, ilçe düzeyinde yerel ve sistemsel yolsuzluk faktörlerinin derinlemesine bir çalışması yapılacak, bu çalışma sonucunda özel önlemler geliştirilecek ve Ulusal Konsey’e sunulacaktır.
Yolsuzluk suçlarının yüzde 75’inin ilçe ve mahallelerde iç yolsuzluk şeklinde işlendiği, bu nedenle yolsuzlukla mücadele bölge konseylerinin yapısının tamamen yenileneceği belirtildi. Bunlara bölge halk temsilcileri konseylerinin başkanları başkanlık edecek.
Bölge meclisleri, yolsuzluk etkenlerinin ortadan kaldırılması ve cezaların kaçınılmaz kılınması amacıyla mevzuatta değişiklik önerilerini Ulusal Konsey’e sunacak.
Sekiz yıl önce, bölgelerin entegre gelişimi için bir sektörler sistemi tanıtıldı. Bunlar sosyo-ekonomik sorunların çözümüne katkıda bulundu. Son yıllarda, bölgelerin potansiyeli önemli ölçüde arttı.
Bu bağlamda savcıların, içişleri müdürlerinin ve vergi dairelerinin sektör faaliyetlerinde artık yer almayacağı kararlaştırıldı. Suçu önlemek ve suçla mücadele etmek için ek görevler belirlendi.Kamu alımlarında yolsuzluğun önlenmesine özel dikkat gösterilmektedir. Bu amaçla bir Uzman Komisyonu kurulacaktır. En iyi uygulamalara dayanarak, kamu alımları yoluyla satın alınan mal ve hizmetlerin fiyatlarının piyasa ortalamasını %20’den fazla aşmadığını izlemek için bir elektronik platform geliştirilecektir. Bu gerekliliğin ihlali için hesap verebilirlik önlemleri ve para cezaları getirilecektir.
Sabit kıymetlerin bütçe ve bütçe dışı fonlar pahasına satın alınmasına ilişkin gereklilikler de sıkılaştırılacak. Kamu kuruluşları tarafından yapılan satın almalarda iç ulaşım ve mobilyaya öncelik verilecek ve büyük projeler için yüksek yolsuzlukla mücadele standartlarına göre değerlendirme şartı getirilecek.
Yolsuzlukla mücadele, kamu hizmeti için profesyonel ve özverili çalışanların seçilmesiyle başlar. Bu bağlamda, adayların işe alınması ve değerlendirilmesi için prosedürlerin iyileştirilmesine yönelik talimatlar verilmiştir.
Memurların gelir beyanı hakkında bir kanun çıkarılmasının gerekliliği belirtilmiş olup, bu kanun tasarısının kamuoyunun görüşüne sunulacağı ifade edilmiştir.
Yolsuzluğa tahammülü olmayan yeni bir nesil yetiştirmek ve gençlerin girişimlerini desteklemek amacıyla eğitim kurumlarında dürüstlük fikrinin aşılanmasının önemi vurgulandı.
Halka hitap eden Cumhurbaşkanı, yolsuzlukla mücadelenin milli bir görev ve her vatanseverin vicdan meselesi olduğunu söyledi.
– Hepimiz birleşirsek, kesinlikle önemli olumlu sonuçlar elde ederiz. Bu nedenle mahalle aktivistleri, eski nesil, aydınlar, yazarlar ve şairler, sanat ve kültür çalışanları, iş adamları, tanınmış şahsiyetler, liderler, milletvekilleri ve senatörler – tüm halk birleşmeli ve yolsuzluğu “toplumun vücuduna bulaşmış bir bela” olarak görmelidir.
Toplantıda milletvekilleri, hükümet temsilcileri ve kamuoyuyla diyalog gerçekleştirildi.
İlk kez böyle bir formatta düzenlenen etkinlik, yolsuzlukla mücadele konusunda güçlü bir siyasi iradenin varlığını ortaya koydu.
Devlet Başkanı, yolsuzlukla mücadelede 5 yasa, 12 kararname ve kararnamenin hazırlanması, Parlamento, Ulusal ve Bölgesel Konseyler ile sivil toplum kuruluşlarının rolünün güçlendirilmesi gibi 55 somut girişim sundu.
Yolsuzlukla mücadele için yasal temel güçlendirilecek: Yeni bir gelir beyanı sisteminin ve yasadışı zenginleşmeyi önleme prosedürünün getirilmesi yolsuzluk faktörlerini azaltacaktır. Yolsuzlukla Mücadele Ajansı’nın faaliyetleri ve kuruluşlardaki iç kontrol yapıları güçlendirilecektir.
Bakanlık ve kurum başkanlarının iç yolsuzluğu önleme sorumluluğu artırılacak. Kamu hizmetlerinin kalitesinin kamuoyu tarafından değerlendirilmesi sistemi kurulacak ve en kötü performansı gösteren yöneticilere karşı sıkı önlemler alınacak.
Denetimlerin bağımsızlığı güçlendirilecek, büyük yatırım projelerinde ve ihalelerde yolsuzluk önleme mekanizmaları devreye sokulacak.
Kamu alım sisteminin etkin hale getirilmesi ve doğrudan alımların kısıtlanmasıyla bütçe tasarrufu sağlanacak, kamu kaynaklarının başka yerlere kaydırılması önlenecektir.
Serbest bırakılan kaynaklar suçla mücadele için seferber edilecek, bu da toplumda daha fazla istikrara yol açacak ve vatandaşların güvenini artıracaktır. Yasadışı denetimlere yönelik savcılık denetiminin güçlendirilmesi, bölgelerdeki iş ve yatırım ortamının iyileştirilmesine katkıda bulunacaktır.
Elde edilen sonuçlar ülkemizin uluslararası reytinglerdeki konumunu iyileştirecek ve 2027 yılına kadar Özbekistan’ın UNCAC konferansına aday olabilmesi için koşullar oluşturulacak.
En önemlisi, toplumun, özellikle gençlerin hukuk bilinci yükseltilecek, toplumda yolsuzlukla mücadelenin sahiplenilmesi sağlanacaktır.
